رسالت
روزنامه رسالت نوشت: واکسن، ما را از ورطه مرگ نجات می‌دهد و آمار‌ها تأیید می‌کند که ۷۰ درصد مرگ‌ومیر‌های کرونایی مربوط به سالمندان واکسینه‌نشده است، اما گروهی به دلیل ترس و یا بی‌اعتمادی به دستاورد‌های علمی و برخی شایعات در خصوص عوارض عجیب‌وغریب، از تزریق واکسن امتناع می‌ورزند. این مسئله در ایران نسبت به سایر کشور‌های جهان، گسترده نیست، اما احتمال دارد باتوجه به افزایش سرعت تزریق واکسن و کاهش شیب گروه سنی مشمول واکسیناسیون بر تعداد کسانی که تمایل به تزریق واکسن ندارند، افزوده شود. درصورتی‌که مطالعات علمی ثابت می‌کند، واکسیناسیون بهترین و مؤثرترین راه در کنترل بیماری است.
بسیاری از افراد در پاسخ به این سؤال که چرا واکسن تزریق نمی‌کنید، به آمار‌های ابتلا و فوت پس از واکسیناسیون استناد می‌کنند که این روز‌ها به فراوانی از سوی گروه‌های ضدواکسن و باهدفی خاص در حال انتشار است، حال‌آنکه رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا در واکنش به این مسئله تشریح کرده است که «افزایش بی‌سابقه تعداد مبتلایان به بیماری و رکوردزنی‌های پیاپی و غم‌انگیز در تعداد مرگ‌ومیر‌ها ما را در صدر کشور‌های آلوده به ویروس کرونا قرار داده است؛ امری که ناشی از سرعت کم واکسیناسیون و امتناع گروهی از اقشار جامعه از تزریق آن است.» پاسخ برخی از محققان نیز به این‌گونه شائبه‌ها این است که نمی‌توان به‌خاطر این‌که احتمالا بدن ۵درصد افراد به‌رغم تزریق واکسن، ایمنی کافی را پیدا نکرده، بگوییم واکسیناسیون بی‌فایده است. کما این‌که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز به‌روشنی مطرح کرده است که اکنون ۸۸ درصد از جمعیت بالای ۶۰ سال در کشور واکسن کرونا تزریق کرده‌اند، اما ۷۰ درصد از بستری‌ها و مرگ‌ومیر بیماران مربوط به ۱۲ درصدی است که واکسن کرونا تزریق نکرده‌اند.
نشر اخبار جعلی برای مقابله با واکسن
مخالفت و یا اعتراض به واکسن موضوع تازه‌ای نیست و سابقه آن به تولید نخستین واکسن‌ها بازمی‌گردد و ما در خبر‌ها خوانده‌ایم که برخی از فعالان ضدواکسن و ضد کرونا که در شبکه‌های اجتماعی پویش‌های مختلفی را رهبری می‌کردند در اثر ابتلا به کرونا جانشان را ازدست‌داده‌اند، بااین‌حال هستند کسانی که هنوز فریب این افراد را می‌خورند و از تزریق واکسن خودداری می‌کنند؛ بنابراین طرح ادعا‌های گسترده و بی‌اساس در شبکه اجتماعی در مورد تبعات منفی تزریق واکسن، بسیاری از متخصصان را نگران کرده است. در شرایطی که بار‌ها تأکید شده تزریق واکسن کرونا باعث ابتلای افراد به دیگر بیماری‌ها و عوارض جانبی خطرناک نمی‌شود، در شبکه اجتماعی اخبار جعلی فراوانی در این زمینه بازنشر شده و عجیب آنکه حتی در ذیل اخباری در مورد فواید تزریق واکسن که از خبرگزاری‌های معتبر نقل‌شده، اظهارنظر‌های فراوانی در رد تزریق واکسن و تبعات خطرناک آن به چشم می‌خورد!
افزایش نرخ ابتلا به سرخک
واکسیناسیون روشی علمی و مؤثر به‌منظور مبارزه با بیماری‌هاست، اما آنان که علم ستیزند، نمی‌پذیرند که واکسیناسیون تاکنون تحولات بسیاری را از سر گذرانده و نقش مهمی در نجات جان انسان‌ها داشته است و حاصل اقدامات آن‌ها ایجاد شک و تردید در سلامت و ایمنی واکسن‌ها به‌ویژه درباره سرخک بوده که موجب شده والدین از واکسیناسیون کودکان خود امتناع کرده و نرخ ابتلا به بیماری‌هایی، چون سرخک به شکل چشمگیری افزایش یابد. به‌طوری‌که براساس اعلام رئیس اداره بیماری‌های قابل‌پیشگیری وزارت بهداشت از ابتدای سال جاری تا خردادماه ۲۴ مورد ابتلا به سرخک در کشور گزارش‌شده و این در حالی است که در تمام سال گذشته فقط سه مورد ابتلا گزارش‌شده بود.
مخالفان سرسخت واکسیناسیون، تولید واکسن را پوششی برای کسب درآمد شرکت‌های بزرگ داروسازی عنوان می‌کنند درحالی‌که تبلیغات منفی علیه واکسیناسیون بازی باجان میلیون‌ها انسان در جهان است و در صورت عدم برخورد و نشر مطالب غیرعلمی، بیم آن می‌رود که بیماری‌هایی مثل سرخک، دیفتیری و فلج اطفال دوباره شیوع پیدا کند و یا در پروژه واکسیناسیون به‌منظور مقابله با کرونا با شکستی سهمگین مواجه شویم.
تبلیغات سوء باهدف تخریب واکسن و کارآیی آن در برخی از مناطق کشور، نمود بیشتری داشته است، در قم، معاون استاندار و رئیس شورای اطلاع‌رسانی این استان بابیان این‌که واکسن‌هراسی، واکسیناسیون در استان را با چالش مواجه کرده، گفته است: باوجود ایجاد زیرساخت‌ها و مراکز تجمیعی مناسب، استقبال از تزریق واکسن در قم بسیار پایین بوده است.
بیژن سلیمانپور نهم شهریورماه با اعلام این‌که تاکنون ۳۹۶ هزار دوز واکسن تزریق‌شده، مطرح کرده است: از این تعداد، کمتر از ۱۰ درصد هر ۲ دوز را دریافت کرده‌اند که این آمار بسیار پایین است. قم جزو معدود استان‌هایی بود که با تلاش زیاد توانست گروه سنی هدف واکسن را به ۴۰ سال کاهش دهد، ولی باوجود رایگان بودن و افزایش مراکز تجمیعی، واکسیناسیون با استقبال پایین مواجه شده است. به گفته معاون استاندار و رئیس شورای اطلاع‌رسانی قم، تنها ۵۲ درصد از جامعه هدف بالای ۸۰ سال در استان هر ۲ دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند و این در حالی است که ۹۰ درصد این گروه هدف در کشور هر ۲ دوز واکسن را دریافت کرده‌اند.
ضعف اطلاع‌رسانی و تنها گذاشتن مردم درآشفته بازار مجازی
القائات باطل و ایجاد شبهه در فضای مجازی، توسط سودجویانی صورت می‌گیرد که با زبان عامیانه با مردم در ارتباط هستند و با مثال‌های نادرست مردم را گمراه می‌کنند و شایعات نیز بسیار زود گسترش پیدا می‌کند. ضعف اطلاع‌رسانی و تنها گذاشتن مردم، در این آشفته‌بازار فضای مجازی مزید بر علت شده و اغلب کسانی که تمایلی به تزریق واکسن ندارند، بی‌اعتمادی را علت اصلی نارضایتی خود برای واکسینه شدن بیان می‌کنند و معتقدند که واکسن‌ها نامشخص بوده و بی‌اثر هستند و با مثال‌هایی که هیچ‌گونه ریشه علمی و منطقی ندارد، از تزریق واکسن فرار می‌کنند. حال‌آنکه تمام واکسن‌های کرونا در سراسر جهان، دوره‌های متعدد کار آزمایی بالینی را پشت سر گذاشته‌اند و تحقیقات و مشاهدات اثبات کرده که انواع واکسن‌های کرونا توانسته‌اند تا حد بالایی در برابر این بیماری ایمنی ایجاد کرده و از شیوع این بیماری در سطح جوامع پیشگیری کنند و در برخی کشور‌های پیشرفته موجب شده برخی اماکن عمومی این کشور‌ها مجددا بازگشایی شود و مرگ‌ومیر و آمار ابتلا به میزان چشمگیری کاهش یابد.
با واجب کردن واکسیناسیون، جلوی شایعه‌پراکنان بایستیم
علیرضا ناجی- رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دراین‌باره ابراز تأسف کرده و به «رسالت» توضیح می‌دهد: «برخی افراد با تفکرات غیرعلمی و تضاد منافعی که دارند، به‌راحتی درباره واکسن اظهارات نادرست و غیرعلمی خود را مطرح می‌کنند و این مسئله به ابتدای شیوع کرونا و پیش از تولید واکسن بازمی‌گردد. این گروه حتی کرونا را دروغ قرن می‌خواندند و اکنون هم با واکسیناسیون مخالفت کرده و به‌صورت علنی، واکسن‌های خارجی و داخلی را جلوی هم قرار داده‌اند. همین افراد در ابتدای شیوع این بیماری، ماسک را به سخره می‌گرفتند و حتی صداوسیما از افرادی دعوت می‌کرد که این‌ها مخالف ماسک زدن بودند و ادعا می‌کردند که می‌توان بانمک خوردن و نیش زنبور کرونا را درمان کرد! عجیب است که این‌ها به‌راحتی می‌توانند علیه واکسن تظاهرات کنند و کسی هم برخوردی نمی‌کند، به نظر می‌رسد ما با این‌ها رودربایستی داریم و نمی‌دانم علت این مسئله چیست، درحالی‌که باید قاطعانه برخورد کرد و حتی واکسیناسیون را واجب کرد و جلوی گروه‌های ضدواکسن و شایعه‌پراکنان ایستاد. کسانی که این حرف‌ها را می‌زنند کاملا مشخص است شیادند و به دنبال تخریب برنامه واکسیناسیون و خدشه واردکردن به‌سلامت جامعه هستند.
تمام کشور‌های دنیا در حال واکسیناسیون هستند و از منافع این امر بهره‌مند شده‌اند و ما در کشور خودمان هم کم‌کم منافع این موضوع را می‌بینیم، اما به‌راحتی برخی افراد غیرعلمی می‌توانند صحبت کنند، درصورتی‌که اگر من در مورد یک واکسن و معیوب بودن آن سخن بگویم، اخطار می‌دهند که نباید در این مورد حرف بزنید، این‌ها نشان‌دهنده استاندارد‌های دوگانه ماست که اگر فردی، سخنی علمی را بر زبان بیاورد محکوم می‌شود، ولی در نقطه مقابل وقتی فردی حرف و سخن خرافه‌ای را بر زبان می‌آورد که خلاف منافع جمعی و سلامت جامعه است، هیچ برخوردی با او صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین ما به لحاظ علمی به موارد غیرعلمی پاسخ می‌دهیم، اما واقعیت آن است که با شایعه‌پراکنان و افراد غیرعلمی برخوردی نمی‌شود. در تمام دنیا هم این تفکرات وجود دارد، ولی مشوق‌هایی گذاشته‌اند تا افراد را برای تزریق واکسن مجاب کنند.
ضمن آنکه ارائه کارت واکسن و خدمات‌دهی به کسانی که واکسن تزریق کرده‌اند می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد. وقتی ما محدودیت اجتماعی در خدمات اجتماعی بگذاریم، افراد برای تزریق واکسن مجاب خواهند شد و این فقط مربوط به کشور ما نیست، بلکه در کشور‌های دیگر نیز به همین صورت است، یکسری از دانشگاه‌ها در آمریکا بوده‌اند که اساتید این دانشگاه‌ها گفته‌اند ما واکسن تزریق نمی‌کنیم که قراردادشان را تمدید نکرده‌اند، ما هم باید به همین شیوه عمل کنیم، چرا باید اجازه دهیم یک تفکر کهنه و منسوخ در جامعه رخنه کرده و سلامت مردم را تهدید کند؛ بنابراین اقداماتی نظیر کارت واکسن و منوط کردن ارائه خدمت به داشتن این کارت، بسیار مفید است.
یعنی ما اول واکسن را دراختیار مردم بگذاریم، اما بعدازآن دیگر هیچ عذری را نسبت به عدم تزریق واکسن نپذیریم. اگر بخواهم مثال بزنم باید از آمریکا بگویم که ترکیب جامعه این کشور نیز شبیه ماست و گروهی طرفدار ترامپ هستند و واکسن نمی‌زنند و ازنظر سطح فرهنگی پایین هستند و در تمام دنیا هم‌گروهی ضد واکسن‌اند و با استفاده کردن از سلول‌های حیوانی برای تولید واکسن مخالف‌اند و اگر در کشور‌های دیگر با این افراد مدارا می‌شود، دلیل نمی‌شود که ماهم مدارا کنیم. کشور ما قوانین مختص به خود را دارد و باید جامعه را برای واکسینه شدن توجیه و مخالفان را محکوم کرد. لازم است که جلسات علمی برگزار و با ارائه مستندات علمی جامعه را برای تزریق واکسن مجاب کرد. همه باید به این نتیجه برسند که واکسن حتما باید تزریق شود و کسی نباید به شایعات گوش کند، این‌که واکسن باعث کشتن افراد می‌شود، از اساس باطل است.
در طول تاریخ برای مقابله با بیماری‌های مختلف واکسن تزریق‌شده و واکسیناسیون به انسان خدمت کرده است و این روز‌ها می‌بینیم که برخی افراد اندیشمند ماهم متأسفانه در برابر واکسن موضع گرفته‌اند و جوی ایجاد کرده‌اند که نباید واکسن زد. ما از ابتدا تاکنون بسیار اشتباه کرده‌ایم و جبران این مسائل بسیار دشوار است. ما نه‌فقط در واکسن زدن بلکه در رفتارهایمان نیز خطا داشته‌ایم و در بدترین شرایط اجازه می‌دهیم افراد مراسم و گردهمایی برگزار کنند و یا به مسافرت بروند، وقتی اجازه چنین رفتار‌هایی را می‌دهیم، وضعیتمان از این بهتر نمی‌شود و باید از بابت این شرایط ابراز تأسف کرد.»
تکنیک ما در واکسیناسیون اشتباه بوده است
ناجی در رابطه با شایعات فراوانی که مطرح می‌شود، این‌گونه پاسخ می‌دهد: «اخیرا درباره واکسن سینوفارم نیز این شایعه سر زبان‌ها افتاده بود که واکسن درجه‌دو وارد کرده‌اند که این موضوع تکذیب شد و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو پاسخ دادند که چنین چیزی نیست. واکسن یک مقوله کاملا علمی و تاکتیکی است، این تاکتیک بسیار درست است، اما برای واکسیناسیون یکسری تکنیک هم وجود دارد و شاید این تکنیک‌ها را به‌درستی اجرا نکرده‌ایم، به‌عنوان‌مثال مطالعات کشور‌های خارجی هم نشان داده که واکسن سینوفارم در افرادی که سن بالایی دارند، آن اثرگذاری لازم را به نسبت سنین پایین‌تر ندارد، ولی بازهم اثرگذار است. درهرصورت میزان مرگ‌ومیر و بیماری‌های وخیم و میزان بستری شدن گروه سنی بالا که واکسن زده‌اند، نسبت به آن‌ها که نزده‌اند، بسیار تغییر کرده است، ولی شاید بهتر بود تصمیم دیگری را برای گروه سنی بالاتر می‌گرفتیم؛ این‌یک تکنیک است، تاکتیک نیست که البته این موارد هم در آستانه اصلاح شدن است و درمجموع تزریق واکسن بسیار مهم است و می‌تواند جلوی بسیاری از بیماری‌های شدید و مرگ‌ومیر را بگیرد. تکنیک دوم هم این بود که ما زمان را از دست ندهیم، درصورتی‌که زمان بسیاری را در دولت روحانی از دست دادیم و مدام بر استراتژی تولید داخل تکیه کردیم، درحالی‌که واکسیناسیون دوبال است، یک بال آن واردات و بال دیگر تولید واکسن است و دیدیم که در برنامه‌ریزی‌هایمان برای تولیدات داخلی هم عقب ماندیم و این هم یک تکنیک اشتباه بود و باعث شد زمان‌های طلایی را از دست بدهیم، اما این مسائل نباید موجب شود که ما واکسیناسیون را زیرسؤال ببریم و اگر در حال حاضر در پیک کرونا، واکسیناسیون را انجام می‌دهیم و افراد به‌رغم تزریق، به علت گردش بالای ویروس، بیمار می‌شوند، این ربطی به واکسیناسیون ندارد، بلکه تکنیک ما اشتباه بوده است.
ما در شرایط فعلی، چاره‌ای نداریم و در هر شرایطی که باشیم و اگر سنگ هم از آسمان ببارد باید سطح واکسیناسیون را افزایش دهیم و واکسن را از تمامی منابع معتبر وارد کنیم تا بتوانیم در آینده‌ای نزدیک از مواهب آن بهره‌مند شویم. هیچ‌کدام از مواردی که مطرح کردم، واکسن را زیرسؤال نمی‌برد. ما با مخالفت‌های بی‌جا و بی‌مورد، بسیاری از واکسن‌های مفید دنیا را زیرسؤال بردیم و مردم را بدگمان کردیم و حالا باید بتوانیم به افکار عمومی پاسخ بدهیم. ما نباید بعدازاین بگوییم این واکسن خوب است، آن واکسن بد است و افراد علمی باید مراقب اظهاراتشان باشند. در حال حاضر واکسیناسیون شتاب گرفته و وزارت بهداشت به فرماندهی بهرام عین‌اللهی دیدگاه بسیار مثبتی نسبت به واکسن دارند و به دنبال تولید و واردات گسترده از تمامی منابع معتبر هستند و حتی می‌توان با تکنیک‌های خاصی، اثربخشی واکسن را افزایش داد. ما می‌توانیم با مخلوط کردن و غیر هم‌جنس زدن واکسن‌های موجود هم سرعت واکسیناسیون را افزایش دهیم و هم پوشش را بیشتر کنیم. این‌ها تکنیک‌هایی است که باید در کمیته‌های واکسن و وزارت بهداشت موردبحث و بررسی قرار بگیرد.»
تأثیرگذاری واکسیناسیون در گروی مداخلات غیردرمانی
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دراین‌باره که برخی از شایعه‌پراکنان و مخالفان واکسن می‌گویند به‌رغم افزایش سرعت واکسیناسیون، اما این مسئله تأثیر خودش را بر آمار جان‌باختگان روزانه نگذاشته، توضیح می‌دهد: «باید هر دو دوز واکسن تزریق شود و زمان لازم که سه هفته بعد از دوز دوم است، گذرانده شود تا تأثیر و ایمنی به وجود بیاید، اما به‌غیراز خود واکسن باید تصمیمات دیگری را هم اتخاذ کنیم، باید در این شرایط که سرعت واکسیناسیون افزایش‌یافته، مداخلات غیردرمانی هم افزایش پیدا کند تا ویروس را از گردش بیندازیم. مداخلات غیردرمانی به این معناست که اگر سطح تمایل مردم در رعایت بهداشت اجتماعی به سطح زیر ۴۰ درصد رسیده، باید مردم را تشویق و تهدید و جریمه کرد و جلوی مسافرت‌ها را چه در داخل و چه خارج و جلوی تجمعات را چه در داخل و چه در خارج گرفت و از طرفی باید تعداد تست‌هایمان را افزایش دهیم و میزان شناسایی بیماران را افزایش دهیم تا بتوانیم آن‌ها را درمان کرده و یا قرنطینه و ایزوله کنیم، این موارد در کنار واکسیناسیون می‌تواند تأثیرگذار باشد و ویروس را از گردش بیندازد تا اثرات واکسیناسیون مشهود باشد.
ضمن آنکه آمار‌ها موجود است و ما می‌بینیم مرگ‌ومیر در بین گروهی که واکسن تزریق کرده‌اند بسیار کاهش‌یافته است و بالغ‌بر ۹۰ درصد از مرگ‌ومیر‌هایی که در دنیا می‌بینیم مربوط به افرادی است که واکسن تزریق نکرده‌اند، این نشان‌دهنده اثرات واکسن است. احتمال دارد در برخی از افراد به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای و پیری ایمونولوژیک، اثرات واکسن متفاوت باشد. ما کشوری هستیم که بیشترین بیماری‌های مزمن متابولیک مثل دیابت و بیماری‌های قلبی و چاقی راداریم و کشور‌ها از این نظر باهم متفاوت‌اند، بنابراین اثرات واکسن هم می‌تواند متفاوت باشد. ما اثرات متقن واکسن را در افرادی که به نسبت سالم هستند، مشاهده می‌کنیم و مطالعات در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند ممکن است متفاوت باشد، اما در این‌ها هم مؤثر است و باید مطالعه کنیم که چه واکسنی می‌تواند در این افراد اثر بهتری داشته باشد. این موارد، جز همان تکنیک‌هاست که به آن اشاره کردم، ولی نباید این مسائل سبب شود که افراد واکسن را زیرسؤال ببرند.»
بسیاری از افراد در پاسخ به این سؤال که چرا واکسن تزریق نمی‌کنید، به آمار‌های ابتلا و فوت پس از واکسیناسیون استناد می‌کنند که این روز‌ها به فراوانی از سوی گروه‌های ضدواکسن و باهدفی خاص در حال انتشار است، حال‌آنکه رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا در واکنش به این مسئله تشریح کرده است که «افزایش بی‌سابقه تعداد مبتلایان به بیماری و رکوردزنی‌های پیاپی و غم‌انگیز در تعداد مرگ‌ومیر‌ها ما را در صدر کشور‌های آلوده به ویروس کرونا قرار داده است؛ امری که ناشی از سرعت کم واکسیناسیون و امتناع گروهی از اقشار جامعه از تزریق آن است.» پاسخ برخی از محققان نیز به این‌گونه شائبه‌ها این است که نمی‌توان به‌خاطر این‌که احتمالا بدن ۵درصد افراد به‌رغم تزریق واکسن، ایمنی کافی را پیدا نکرده، بگوییم واکسیناسیون بی‌فایده است. کما این‌که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز به‌روشنی مطرح کرده است که اکنون ۸۸ درصد از جمعیت بالای ۶۰ سال در کشور واکسن کرونا تزریق کرده‌اند، اما ۷۰ درصد از بستری‌ها و مرگ‌ومیر بیماران مربوط به ۱۲ درصدی است که واکسن کرونا تزریق نکرده‌اند.
نشر اخبار جعلی برای مقابله با واکسن
مخالفت و یا اعتراض به واکسن موضوع تازه‌ای نیست و سابقه آن به تولید نخستین واکسن‌ها بازمی‌گردد و ما در خبر‌ها خوانده‌ایم که برخی از فعالان ضدواکسن و ضد کرونا که در شبکه‌های اجتماعی پویش‌های مختلفی را رهبری می‌کردند در اثر ابتلا به کرونا جانشان را ازدست‌داده‌اند، بااین‌حال هستند کسانی که هنوز فریب این افراد را می‌خورند و از تزریق واکسن خودداری می‌کنند؛ بنابراین طرح ادعا‌های گسترده و بی‌اساس در شبکه اجتماعی در مورد تبعات منفی تزریق واکسن، بسیاری از متخصصان را نگران کرده است. در شرایطی که بار‌ها تأکید شده تزریق واکسن کرونا باعث ابتلای افراد به دیگر بیماری‌ها و عوارض جانبی خطرناک نمی‌شود، در شبکه اجتماعی اخبار جعلی فراوانی در این زمینه بازنشر شده و عجیب آنکه حتی در ذیل اخباری در مورد فواید تزریق واکسن که از خبرگزاری‌های معتبر نقل‌شده، اظهارنظر‌های فراوانی در رد تزریق واکسن و تبعات خطرناک آن به چشم می‌خورد!
افزایش نرخ ابتلا به سرخک
واکسیناسیون روشی علمی و مؤثر به‌منظور مبارزه با بیماری‌هاست، اما آنان که علم ستیزند، نمی‌پذیرند که واکسیناسیون تاکنون تحولات بسیاری را از سر گذرانده و نقش مهمی در نجات جان انسان‌ها داشته است و حاصل اقدامات آن‌ها ایجاد شک و تردید در سلامت و ایمنی واکسن‌ها به‌ویژه درباره سرخک بوده که موجب شده والدین از واکسیناسیون کودکان خود امتناع کرده و نرخ ابتلا به بیماری‌هایی، چون سرخک به شکل چشمگیری افزایش یابد. به‌طوری‌که براساس اعلام رئیس اداره بیماری‌های قابل‌پیشگیری وزارت بهداشت از ابتدای سال جاری تا خردادماه ۲۴ مورد ابتلا به سرخک در کشور گزارش‌شده و این در حالی است که در تمام سال گذشته فقط سه مورد ابتلا گزارش‌شده بود.
مخالفان سرسخت واکسیناسیون، تولید واکسن را پوششی برای کسب درآمد شرکت‌های بزرگ داروسازی عنوان می‌کنند درحالی‌که تبلیغات منفی علیه واکسیناسیون بازی باجان میلیون‌ها انسان در جهان است و در صورت عدم برخورد و نشر مطالب غیرعلمی، بیم آن می‌رود که بیماری‌هایی مثل سرخک، دیفتیری و فلج اطفال دوباره شیوع پیدا کند و یا در پروژه واکسیناسیون به‌منظور مقابله با کرونا با شکستی سهمگین مواجه شویم.
تبلیغات سوء باهدف تخریب واکسن و کارآیی آن در برخی از مناطق کشور، نمود بیشتری داشته است، در قم، معاون استاندار و رئیس شورای اطلاع‌رسانی این استان بابیان این‌که واکسن‌هراسی، واکسیناسیون در استان را با چالش مواجه کرده، گفته است: باوجود ایجاد زیرساخت‌ها و مراکز تجمیعی مناسب، استقبال از تزریق واکسن در قم بسیار پایین بوده است.
بیژن سلیمانپور نهم شهریورماه با اعلام این‌که تاکنون ۳۹۶ هزار دوز واکسن تزریق‌شده، مطرح کرده است: از این تعداد، کمتر از ۱۰ درصد هر ۲ دوز را دریافت کرده‌اند که این آمار بسیار پایین است. قم جزو معدود استان‌هایی بود که با تلاش زیاد توانست گروه سنی هدف واکسن را به ۴۰ سال کاهش دهد، ولی باوجود رایگان بودن و افزایش مراکز تجمیعی، واکسیناسیون با استقبال پایین مواجه شده است. به گفته معاون استاندار و رئیس شورای اطلاع‌رسانی قم، تنها ۵۲ درصد از جامعه هدف بالای ۸۰ سال در استان هر ۲ دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند و این در حالی است که ۹۰ درصد این گروه هدف در کشور هر ۲ دوز واکسن را دریافت کرده‌اند.
ضعف اطلاع‌رسانی و تنها گذاشتن مردم درآشفته بازار مجازی
القائات باطل و ایجاد شبهه در فضای مجازی، توسط سودجویانی صورت می‌گیرد که با زبان عامیانه با مردم در ارتباط هستند و با مثال‌های نادرست مردم را گمراه می‌کنند و شایعات نیز بسیار زود گسترش پیدا می‌کند. ضعف اطلاع‌رسانی و تنها گذاشتن مردم، در این آشفته‌بازار فضای مجازی مزید بر علت شده و اغلب کسانی که تمایلی به تزریق واکسن ندارند، بی‌اعتمادی را علت اصلی نارضایتی خود برای واکسینه شدن بیان می‌کنند و معتقدند که واکسن‌ها نامشخص بوده و بی‌اثر هستند و با مثال‌هایی که هیچ‌گونه ریشه علمی و منطقی ندارد، از تزریق واکسن فرار می‌کنند. حال‌آنکه تمام واکسن‌های کرونا در سراسر جهان، دوره‌های متعدد کار آزمایی بالینی را پشت سر گذاشته‌اند و تحقیقات و مشاهدات اثبات کرده که انواع واکسن‌های کرونا توانسته‌اند تا حد بالایی در برابر این بیماری ایمنی ایجاد کرده و از شیوع این بیماری در سطح جوامع پیشگیری کنند و در برخی کشور‌های پیشرفته موجب شده برخی اماکن عمومی این کشور‌ها مجددا بازگشایی شود و مرگ‌ومیر و آمار ابتلا به میزان چشمگیری کاهش یابد.
با واجب کردن واکسیناسیون، جلوی شایعه‌پراکنان بایستیم
علیرضا ناجی- رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دراین‌باره ابراز تأسف کرده و به «رسالت» توضیح می‌دهد: «برخی افراد با تفکرات غیرعلمی و تضاد منافعی که دارند، به‌راحتی درباره واکسن اظهارات نادرست و غیرعلمی خود را مطرح می‌کنند و این مسئله به ابتدای شیوع کرونا و پیش از تولید واکسن بازمی‌گردد. این گروه حتی کرونا را دروغ قرن می‌خواندند و اکنون هم با واکسیناسیون مخالفت کرده و به‌صورت علنی، واکسن‌های خارجی و داخلی را جلوی هم قرار داده‌اند. همین افراد در ابتدای شیوع این بیماری، ماسک را به سخره می‌گرفتند و حتی صداوسیما از افرادی دعوت می‌کرد که این‌ها مخالف ماسک زدن بودند و ادعا می‌کردند که می‌توان بانمک خوردن و نیش زنبور کرونا را درمان کرد! عجیب است که این‌ها به‌راحتی می‌توانند علیه واکسن تظاهرات کنند و کسی هم برخوردی نمی‌کند، به نظر می‌رسد ما با این‌ها رودربایستی داریم و نمی‌دانم علت این مسئله چیست، درحالی‌که باید قاطعانه برخورد کرد و حتی واکسیناسیون را واجب کرد و جلوی گروه‌های ضدواکسن و شایعه‌پراکنان ایستاد. کسانی که این حرف‌ها را می‌زنند کاملا مشخص است شیادند و به دنبال تخریب برنامه واکسیناسیون و خدشه واردکردن به‌سلامت جامعه هستند.
تمام کشور‌های دنیا در حال واکسیناسیون هستند و از منافع این امر بهره‌مند شده‌اند و ما در کشور خودمان هم کم‌کم منافع این موضوع را می‌بینیم، اما به‌راحتی برخی افراد غیرعلمی می‌توانند صحبت کنند، درصورتی‌که اگر من در مورد یک واکسن و معیوب بودن آن سخن بگویم، اخطار می‌دهند که نباید در این مورد حرف بزنید، این‌ها نشان‌دهنده استاندارد‌های دوگانه ماست که اگر فردی، سخنی علمی را بر زبان بیاورد محکوم می‌شود، ولی در نقطه مقابل وقتی فردی حرف و سخن خرافه‌ای را بر زبان می‌آورد که خلاف منافع جمعی و سلامت جامعه است، هیچ برخوردی با او صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین ما به لحاظ علمی به موارد غیرعلمی پاسخ می‌دهیم، اما واقعیت آن است که با شایعه‌پراکنان و افراد غیرعلمی برخوردی نمی‌شود. در تمام دنیا هم این تفکرات وجود دارد، ولی مشوق‌هایی گذاشته‌اند تا افراد را برای تزریق واکسن مجاب کنند.
ضمن آنکه ارائه کارت واکسن و خدمات‌دهی به کسانی که واکسن تزریق کرده‌اند می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد. وقتی ما محدودیت اجتماعی در خدمات اجتماعی بگذاریم، افراد برای تزریق واکسن مجاب خواهند شد و این فقط مربوط به کشور ما نیست، بلکه در کشور‌های دیگر نیز به همین صورت است، یکسری از دانشگاه‌ها در آمریکا بوده‌اند که اساتید این دانشگاه‌ها گفته‌اند ما واکسن تزریق نمی‌کنیم که قراردادشان را تمدید نکرده‌اند، ما هم باید به همین شیوه عمل کنیم، چرا باید اجازه دهیم یک تفکر کهنه و منسوخ در جامعه رخنه کرده و سلامت مردم را تهدید کند؛ بنابراین اقداماتی نظیر کارت واکسن و منوط کردن ارائه خدمت به داشتن این کارت، بسیار مفید است.
یعنی ما اول واکسن را دراختیار مردم بگذاریم، اما بعدازآن دیگر هیچ عذری را نسبت به عدم تزریق واکسن نپذیریم. اگر بخواهم مثال بزنم باید از آمریکا بگویم که ترکیب جامعه این کشور نیز شبیه ماست و گروهی طرفدار ترامپ هستند و واکسن نمی‌زنند و ازنظر سطح فرهنگی پایین هستند و در تمام دنیا هم‌گروهی ضد واکسن‌اند و با استفاده کردن از سلول‌های حیوانی برای تولید واکسن مخالف‌اند و اگر در کشور‌های دیگر با این افراد مدارا می‌شود، دلیل نمی‌شود که ماهم مدارا کنیم. کشور ما قوانین مختص به خود را دارد و باید جامعه را برای واکسینه شدن توجیه و مخالفان را محکوم کرد. لازم است که جلسات علمی برگزار و با ارائه مستندات علمی جامعه را برای تزریق واکسن مجاب کرد. همه باید به این نتیجه برسند که واکسن حتما باید تزریق شود و کسی نباید به شایعات گوش کند، این‌که واکسن باعث کشتن افراد می‌شود، از اساس باطل است.
در طول تاریخ برای مقابله با بیماری‌های مختلف واکسن تزریق‌شده و واکسیناسیون به انسان خدمت کرده است و این روز‌ها می‌بینیم که برخی افراد اندیشمند ماهم متأسفانه در برابر واکسن موضع گرفته‌اند و جوی ایجاد کرده‌اند که نباید واکسن زد. ما از ابتدا تاکنون بسیار اشتباه کرده‌ایم و جبران این مسائل بسیار دشوار است. ما نه‌فقط در واکسن زدن بلکه در رفتارهایمان نیز خطا داشته‌ایم و در بدترین شرایط اجازه می‌دهیم افراد مراسم و گردهمایی برگزار کنند و یا به مسافرت بروند، وقتی اجازه چنین رفتار‌هایی را می‌دهیم، وضعیتمان از این بهتر نمی‌شود و باید از بابت این شرایط ابراز تأسف کرد.»
تکنیک ما در واکسیناسیون اشتباه بوده است
ناجی در رابطه با شایعات فراوانی که مطرح می‌شود، این‌گونه پاسخ می‌دهد: «اخیرا درباره واکسن سینوفارم نیز این شایعه سر زبان‌ها افتاده بود که واکسن درجه‌دو وارد کرده‌اند که این موضوع تکذیب شد و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو پاسخ دادند که چنین چیزی نیست. واکسن یک مقوله کاملا علمی و تاکتیکی است، این تاکتیک بسیار درست است، اما برای واکسیناسیون یکسری تکنیک هم وجود دارد و شاید این تکنیک‌ها را به‌درستی اجرا نکرده‌ایم، به‌عنوان‌مثال مطالعات کشور‌های خارجی هم نشان داده که واکسن سینوفارم در افرادی که سن بالایی دارند، آن اثرگذاری لازم را به نسبت سنین پایین‌تر ندارد، ولی بازهم اثرگذار است. درهرصورت میزان مرگ‌ومیر و بیماری‌های وخیم و میزان بستری شدن گروه سنی بالا که واکسن زده‌اند، نسبت به آن‌ها که نزده‌اند، بسیار تغییر کرده است، ولی شاید بهتر بود تصمیم دیگری را برای گروه سنی بالاتر می‌گرفتیم؛ این‌یک تکنیک است، تاکتیک نیست که البته این موارد هم در آستانه اصلاح شدن است و درمجموع تزریق واکسن بسیار مهم است و می‌تواند جلوی بسیاری از بیماری‌های شدید و مرگ‌ومیر را بگیرد. تکنیک دوم هم این بود که ما زمان را از دست ندهیم، درصورتی‌که زمان بسیاری را در دولت روحانی از دست دادیم و مدام بر استراتژی تولید داخل تکیه کردیم، درحالی‌که واکسیناسیون دوبال است، یک بال آن واردات و بال دیگر تولید واکسن است و دیدیم که در برنامه‌ریزی‌هایمان برای تولیدات داخلی هم عقب ماندیم و این هم یک تکنیک اشتباه بود و باعث شد زمان‌های طلایی را از دست بدهیم، اما این مسائل نباید موجب شود که ما واکسیناسیون را زیرسؤال ببریم و اگر در حال حاضر در پیک کرونا، واکسیناسیون را انجام می‌دهیم و افراد به‌رغم تزریق، به علت گردش بالای ویروس، بیمار می‌شوند، این ربطی به واکسیناسیون ندارد، بلکه تکنیک ما اشتباه بوده است.
ما در شرایط فعلی، چاره‌ای نداریم و در هر شرایطی که باشیم و اگر سنگ هم از آسمان ببارد باید سطح واکسیناسیون را افزایش دهیم و واکسن را از تمامی منابع معتبر وارد کنیم تا بتوانیم در آینده‌ای نزدیک از مواهب آن بهره‌مند شویم. هیچ‌کدام از مواردی که مطرح کردم، واکسن را زیرسؤال نمی‌برد. ما با مخالفت‌های بی‌جا و بی‌مورد، بسیاری از واکسن‌های مفید دنیا را زیرسؤال بردیم و مردم را بدگمان کردیم و حالا باید بتوانیم به افکار عمومی پاسخ بدهیم. ما نباید بعدازاین بگوییم این واکسن خوب است، آن واکسن بد است و افراد علمی باید مراقب اظهاراتشان باشند. در حال حاضر واکسیناسیون شتاب گرفته و وزارت بهداشت به فرماندهی بهرام عین‌اللهی دیدگاه بسیار مثبتی نسبت به واکسن دارند و به دنبال تولید و واردات گسترده از تمامی منابع معتبر هستند و حتی می‌توان با تکنیک‌های خاصی، اثربخشی واکسن را افزایش داد. ما می‌توانیم با مخلوط کردن و غیر هم‌جنس زدن واکسن‌های موجود هم سرعت واکسیناسیون را افزایش دهیم و هم پوشش را بیشتر کنیم. این‌ها تکنیک‌هایی است که باید در کمیته‌های واکسن و وزارت بهداشت موردبحث و بررسی قرار بگیرد.»
تأثیرگذاری واکسیناسیون در گروی مداخلات غیردرمانی
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دراین‌باره که برخی از شایعه‌پراکنان و مخالفان واکسن می‌گویند به‌رغم افزایش سرعت واکسیناسیون، اما این مسئله تأثیر خودش را بر آمار جان‌باختگان روزانه نگذاشته، توضیح می‌دهد: «باید هر دو دوز واکسن تزریق شود و زمان لازم که سه هفته بعد از دوز دوم است، گذرانده شود تا تأثیر و ایمنی به وجود بیاید، اما به‌غیراز خود واکسن باید تصمیمات دیگری را هم اتخاذ کنیم، باید در این شرایط که سرعت واکسیناسیون افزایش‌یافته، مداخلات غیردرمانی هم افزایش پیدا کند تا ویروس را از گردش بیندازیم. مداخلات غیردرمانی به این معناست که اگر سطح تمایل مردم در رعایت بهداشت اجتماعی به سطح زیر ۴۰ درصد رسیده، باید مردم را تشویق و تهدید و جریمه کرد و جلوی مسافرت‌ها را چه در داخل و چه خارج و جلوی تجمعات را چه در داخل و چه در خارج گرفت و از طرفی باید تعداد تست‌هایمان را افزایش دهیم و میزان شناسایی بیماران را افزایش دهیم تا بتوانیم آن‌ها را درمان کرده و یا قرنطینه و ایزوله کنیم، این موارد در کنار واکسیناسیون می‌تواند تأثیرگذار باشد و ویروس را از گردش بیندازد تا اثرات واکسیناسیون مشهود باشد.
ضمن آنکه آمار‌ها موجود است و ما می‌بینیم مرگ‌ومیر در بین گروهی که واکسن تزریق کرده‌اند بسیار کاهش‌یافته است و بالغ‌بر ۹۰ درصد از مرگ‌ومیر‌هایی که در دنیا می‌بینیم مربوط به افرادی است که واکسن تزریق نکرده‌اند، این نشان‌دهنده اثرات واکسن است. احتمال دارد در برخی از افراد به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای و پیری ایمونولوژیک، اثرات واکسن متفاوت باشد. ما کشوری هستیم که بیشترین بیماری‌های مزمن متابولیک مثل دیابت و بیماری‌های قلبی و چاقی راداریم و کشور‌ها از این نظر باهم متفاوت‌اند، بنابراین اثرات واکسن هم می‌تواند متفاوت باشد. ما اثرات متقن واکسن را در افرادی که به نسبت سالم هستند، مشاهده می‌کنیم و مطالعات در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند ممکن است متفاوت باشد، اما در این‌ها هم مؤثر است و باید مطالعه کنیم که چه واکسنی می‌تواند در این افراد اثر بهتری داشته باشد. این موارد، جز همان تکنیک‌هاست که به آن اشاره کردم، ولی نباید این مسائل سبب شود که افراد واکسن را زیرسؤال ببرند.»
