خراسان جنوبی این روزها با بحران شدید بیآبی مواجه است و بخش عمدهای از روستاهای استان برای آب شرب هم مشکل دارند و نیاز خود را از باقیمانده منابع آبی استان تأمین میکنند.
برخی از روستاها به دلیل نبود آب با تانکر آبرسانی میشوند و حتی روستاهای حاشیه شهرها نیز به دلیل کمبود آب ساعتها قطعی آب را تجربه میکنند و زمان طولانی به انتظار وصل شدن مجدد آب مینشینند.
قصه دنبالهدار خشکسالی تنها به همین جا ختم نمیشود بلکه باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه کمبود آب، نابودی گیاهان و کاهش عمق آبهای سطحی شده و به معضل فیزیکی برای کشاورزی تبدیل شده است.
این پدیده باعث خشک شدن چاهها و قناتهای استان خراسان جنوبی شده و مردم در روستاها به دلیل کمبود آب و نداشتن علوفه برای دامها امیدی برای زندگی کردن در روستاها ندارند و به شهرها و حاشیهنشینی روی میآورند.
نتیجه این امر خالی شدن روستاها و به تبع آن مهاجرت از مرزها به سمت مراکز استانها شده که در دراز مدت از نظر امنیت مشکلی جدی خواهد بود.
خشکسالیهایی که خراسان جنوبی را تحت تأثیر قرار داده تاکنون تبعات زیادی در حوزههای مختلف از جمله کمبود آب و کشاورزی داشته است و گرچه قهر طبیعت و کمبود ریزشهای جوی عوامل مهمی برای کمبود آب در استان کویری خراسان جنوبی است اما توجه نکردن به استفاده درست از داشتهها و عدم مدیریت مصرف نباید از دیدهها پنهان بماند.
این روزها گلایه روستائیان خراسان جنوبی از کمبود آب برای آشامیدن است و در شرایط سخت تنها آرزویشان سیراب کردن فرزندانشان است.
روستائیان خراسان جنوبی با بحرانی به نام "تشنگی" روبرو هستند و خشکسالیهای 18 ساله امان روستائیان استان را بریده است.
در حال حاضر تامین آب شرب تعداد زیادی از روستاهای خراسان جنوبی با مشکل مواجه شده و روستائیان چشم به راه جرعهای آب هستند که خشکسالیها هر روز بر تعداد روستاهای نیازمند آبرسانی سیار میافزاید.
تاثیر خشکسالی بر زیست محیطی از دیگر دغدغههای مسئولان است که باعث مهاجرت پرندگان از تالابها شده است.
خشک شدن تالابهای خراسان جنوبی به دلیل کمبود بارندگی
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در گفتوگو با خبرنگار در بیرجند اظهار داشت: 18 سال است که در استان درگیر معضل خشکسالی هستیم.
بهمن مودی افزود: خشکسالی و کمبود آب به دو شکل بر حیات وحش تأثیر میگذارد که یکی از این موارد تأثیر بر تغذیه حیات وحش است و در این راستا کمبود بارندگی، علوفه را کم کرده و با کم شدن علوفه تولید اولیه زیستگاه کم میشود و حیواناتی که از گیاه خواران تغذیه میکنند نیز کم میشوند.
وی با بیان اینکه خشکسالی و کبود آب تأثیر غیرمستقیمی بر حیات وحش دارد بیان کرد: در این راستا حیات وحش مجبور به مهاجرت شده و این مهاجرتها از مناطق امن به مناطق ناامن خواهد بود که شکار غیرمجاز و کمبود در زیستگاههای اطراف باعث ضعف حیوان شده و در این راستا کاهش حیوانات حیات وحش را شاهد هستیم.
وجود 26 نقطه مهاجرت پرندگان در خراسان جنوبی
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی کاهش نرخ زادآوری به دلیل نبود تغذیه برای حیوانات حیات وحش و مستعد بیمار شدن حیوان را از دیگر پیامدهای نبود آب و خشکسالی بر حیات وحش عنوان کرد و تصریح کرد: نبود آب شرب به طور کلی تغذیه را دچار محدودیت میکند و عوارض را تشدید میکند.
مودی اظهار داشت: در استان خراسان جنوبی 26 نقطه مهاجرت داریم که پرندگان مهاجرآبزی و کنارآبزی به این نقاط مهاجرت میکنند و با تغییر دما در قسمتهای شمالی کره زمین و یخبندان پرندگان به خط استوا نزدیکتر میشوند و در مهرماه هر کجا که دما خوب بود آشیانه میکنند.
وی به تالابهای استان اشاره کرد و گفت: مهمترین تالاب استان تالاب کجی نمکزار و تالاب خور است و مابقی همه آبگیر و آببند هستند.
وجود 7 تالاب خشک شده در استان
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه سال به سال تعداد آبگیرها و آب بندهای استان کاهش مییابد افزود: در حال حاضر 7 تالاب در استان مانند رودخانه قور قوری، اسفشاد و رودخانه ماهیرود به طور کامل خشک شدند و پرندگان به آنجا مهاجرت نمیکنند.
مودی خاطرنشان کرد: برخی از تالابها با کاهش شدید آبی مواجه شدند مانند رودخانه افین و تالاب خور و در این تالابها نیز سال گذشته مهاجرت پرندگان را نداشتیم.
وی با بیان اینکه سال گذشته بیشترین آمار مهاجرت پرندگان در تالاب کجی نمکزار با 2 هزار و 140 قطعه پرنده در وحله سرشماری بوده است افزود: کمترین میزان مهاجرت در سد کریت طبس با 8 قطعه پرنده بوده است.
مهاجرت بیش از 4 هزار پرنده به خراسان جنوبی
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه سال گذشته در مجموع 4 هزار و 400 پرنده در لحظه سرشماری در تالابهای استان حضور داشتند یادآور شد: تخمین زده می@شود که 15 هزار پرنده سال گذشته به استان مهاجرت کردند.
مودی اظهار داشت: سال گذشته گونه قالبی که به استان مهاجرت داشته خودکا و سرسبز و گونه شاخص و دارای اهمیت نیز فلامینگو بوده است که به استان مهاجرت کرده است.
کمآبی آلودگی محیط زیست را تشدید میکند
وی با اشاره به اینکه کمآبی و کاهش بارندگی باعث کاهش شستشوی آلودگیها میشود افزود: چرخه طبیعت با بارندگی آلودگیها را میشوید و به گودترین جاهای منطقه که تالابها هستند میبرد.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: زمانی که بارندگی کم شود شستشو انجام نمیشود و آلودگی در منطقه میماند همان گونه که افزایش نمک در برخی نقاط مانند جنگل عراقی نایبند باعث خشک شدن تاغزارها میشود.
مودی خاطرنشان کرد: در این راستا زمانی که جنگلها از بین میروند ریزگردها به راه میافتند و باعث آلودگیهای چشمی، تنفسی، قلبی، خطرات جادهای و از بین رفتن اراضی کشاورزی میشوند.
250 میلیون تومان صرف احداث و اصلاح آب راههای تالاب کجی شد
وی تصریح کرد: در این راستا سال گذشته از محل اعتبارات سال 94 این اداره کل به منظور جلوگیری از خشک شدن کامل تالاب کجی مبلغ 385 میلیون تومان صرف خشکسالی شد و 250 میلیون تومان صرف احداث و اصلاح آب راههای تالاب کجی شده است.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: در این راستا در فصل بارندگی تالاب آبگیری میشود و مشکلی پیش نمیآید که این پروژه جزو پروژههای موفق کشوری بوده است.
وجود 2 محدوده دشت ممنوعه در خراسان جنوبی
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی نیز در گفتوگو با خبرنگار در بیرجند با اشاره به آمار دشتهای خراسان جنوبی اظهار داشت: از تعداد 35 محدوده مطالعاتی(دشت) در استان 2 محدوده ممنوعه بحرانی، 18 محدوده ممنوعه و 5 محدوده در حال ارائه گزارش پیشنهاد ممنوعیت است.
حسین امامی خاطرنشان کرد: مابقی (10 محدوده ) آزاد است که محدودههای آزاد عمدتاً فاقد تخصیص و منابع آبی قابل توجه است.
وی به وضعیت سفرههای آب زیرزمینی استان اشاره کرد و افزود: در استان خراسان جنوبی با توجه به پتانسیل نسبتاً ضعیف آبخوانها در مقایسه با سایر استانها و کمبود میزان بارشها، وضعیت آب زیرزمینی مناسب نبوده و به همین دلیل اثرات خشکسالیهای متوالی در استان خود را بیشتر نشان میدهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی یادآور شد: به لحاظ کیفی تقریباً تمام آبخوانهای استان از EC متوسط بالای 5 هزار برخوردار است که به سختی برای کشاورزی توصیه میشود.
امامی خاطرنشان کرد: به طور متوسط در آبخوانهای استان سالیانه حدود 20-15 سانتیمتر سطح آب زیرزمینی دچار افت میشود.
وی تصریح کرد: در زمستان سال گذشته بارندگی مناسبی در استان ثبت شد و در سال جاری بارندگیها کاهش یافت وکماکان بخش عمده استان در شرایط خشکسالی شدید به سر میبرد.
لزوم حفاظت جدی از منابع موجود
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی با توصیه به مردم استان افزود: وضعیت منابع آبی استان خراسان جنوبی رضایتبخش نبوده و باید حفاظت جدی از منابع موجود صورت گیرد.
امامی بیان کرد: نیاز است تا تمامی مردم نسبت به حفظ منابع آبی موجود احساس تکلیف کنند تا بتوان همین منابع آب موجود را تا زمان اجرایی شدن طرحهای انتقال آب مدیریت کرد.
لزوم تغییر الگوی کشت در خراسان جنوبی
وی گفت: آب یک ثروت استراتژیک در کشوری محسوب میشود و اگر منابع موجود را حفظ نکنیم نه محصولات کشاورزی و نه درآمد ناشی از آن دردی را دوا خواهد کرد چراکه حجم ریالی آبی که برای هرکدام از کالاهای کشاورزی در استان هزینه میشود از درآمدی که کسب میکنیم بیشتر است و آبی که در بحث کشاورزی مصرف میشود باید مورد استفاده شرب قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی تصریح کرد: لزوم تغییر الگوی کشت در استان بسیار زیاد است و با توجه به منابع آبی محدود استان روز به روز منابع آبی در وضعیت بدتری قرار میگیرند و ضروری است تا با تغییر الگوی کشت و افزایش راندمان در بخش کشاورزی تا حد امکان با این چالشها مقابله کنیم.
وجود 28 کانون بحرانی بیابان در خراسان جنوبی
رئیس اداره بیابانزدایی اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی اظهار داشت: در خراسان جنوبی 23 نقطه در بیش از 3 میلیون و 121 هزار هکتار از مساحت استان تحت فرسایش بادی قرار دارد.
محمد یوسفی با بیان اینکه در حال حاضر 28 کانون بحرانی بیابان در خراسان جنوبی وجود دارد افزود: این کانونها یک میلیون و 386 هزار هکتار است که در 11 شهرستان استان پراکنده است.
وی با اشاره به برنامههای پیش رو در راستای بیابانزدایی گفت: مبارزه با گرد و غبار، نهال کاری، مراقبت و آبیاری عرصههای سال گذشته، مدیرت روان آبها و مقابله با شپشک از مهمترین برنامههای پیشبینی شده است.
رئیس اداره بیابانزدایی اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی بیان کرد: اجرای طرح جنگلکاری در 10 هزار هکتار از مساحت استان از ردیف اعتبارات ملی یکی دیگر از برنامههای پیشبینی شده است.
یوسفی با اشاره به اجرای طرح جدید ترسیب کربن در شهرستان نهبندان تصریح کرد: امید است کارهای مطالعاتی این طرح تا نیمه اول سال جاری به اتمام رسیده و عملیات اجرایی نیز آغاز شود.
353 هکتار از اراضی خراسان جنوبی نهالکاری شدند
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای بیابانزدایی در سال گذشته افزود: سال گذشته 353 هکتار از اراضی استان نهالکاری و 562 هکتار نیز مراقبت و آبیاری شده است.
رئیس اداره بیابانزدایی اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی با بیان اینکه این اقدامات با 6 هزار و 428 میلیون ریال انجام شده است گفت: سال گذشته 80 درصد از اعتبارات استانی در زمینه بیابانزدایی محقق شد اما تخصیص اعتبارات ملی مطلوب نبود.
یوسفی بیان کرد: برای اجرای دو پروژه ملی طرح ترسیب کربن و RFD بیش از 300 میلیون تومان اعتبار گرفته شده است.
وی خاطرنشان کرد: پیشبینی میشود برای اجرای پروژههای بیابانزدایی سال جاری 45 میلیارد و 454 میلیون تومان از اعتبارات ملی برای خراسان جنوبی مصوب شود.
تنش آبی مشکل روستائیان خراسان جنوبی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی نیز در گفتوگو با اظهار داشت: در حال حاضر به دلیل کمبود منابع آبی در برخی از روستاهای خراسان جنوبی 400 روستا با تانکر آبرسانی میشوند.
علی اکبر بسکابادی یادآور شد: در حال حاضر مشکلی که با گرم شدن هوا روستاهای خراسان جنوبی با آن مواجه شدند تنش آبی است.
19 درصد روستاهای خراسان جنوبی دچار تنش آبی هستند
وی از وجود 974 آبادی زیر 20 خانوار در استان خبر داد و تصریح کرد: 907 آبادی بالای 20 خانوار در استان وجود دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با بیان اینکه با توجه به خشکسالیهای اخیر در حال حاضر 60.62 درصد روستاهای استان فاقد تنش آبی هستند گفت: 19 درصد روستاهای استان دچار تنش آبی و 20 درصد روستا فاقد آب هستند.
بسکابادی اظهار داشت: مشکلات آبرسانی به روستاها بر اثر خشکسالی بسیار پیچیده شده است و گاهی باید 50 کیلومتر خط انتقال آب با چندین ایستگاه پمپاژ مداوم برای آبرسانی به روستا اجرا شود و این هزینهها را افزایش میدهد.
وی با بیان اینکه در گذشته چاههایی در اطراف روستاها حفر میکردیم و از این طریق به سایر روستاها آبرسانی میکردیم گفت: امروز آب بسیاری از این چاهها کاهش یافته و نمیتوانیم از آن محل آبرسانی کنیم.
179 آبادی در خراسان جنوبی با تنش آبی روبهرو هستند
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با بیان اینکه در حال حاضر179 آبادی در خراسان جنوبی در فصل تابستان با تنش آبی روبهرو هستند افزود: 164 روستای خراسان جنوبی فاقد شبکه آبرسانی هستند و در بحران آبی به سر میبرند.
بسکابادی با بیان اینکه درحال حاضر در اثر خشکسالی آب 38 شبکه آبرسانی قطع شده است افزود: با توجه به اینکه منابع آب اطراف روستاها کم شده است هزینه تأمین آب در روستاها افزایش یافته است.