گذر از کوچه پس کوچههای شهر فضای غبارآلود فقر و بیکاری را که زاینده هر گونه آسیبی است، عیان میسازد؛ فضایی که بغض جامعه بوده و وجدان هر انسان پاک سرشتی را می رنجاند.
در این میان کودکان کار، با لبخندهای تصنعی در جستجوی زندگی بهتری هستند تا بیش از این قربانی فضای تاریک شرایط پیرامونی خود نشوند.
مشکلات کودکان کار به قدری ریشهای و عمیق است که کلمات به سادگی قادر به تشریح آلام و تنگناهای آنان نبوده و تا زمانی که پای سفره دل خانوادههای این کودکان ننشینیم نمیتوانیم به فهم مشترکی از آنان دست یابیم.
چالشی که تنها محدود به ایران نبوده و در تمامی جوامع پرجمعیت به ویژه کشورهای جهان سوم نمونههای بارز آن قابل مشاهده است. زمانی این موضوع اهمیت خود را بیش از پیش نشان خواهد داد که این معضل بزرگ در آیندهای نه چندان دور گریبان کل جامعه را گرفته و قربانیان محدودی نداشته باشد.
تا زمانی که همگان بر موضوع مشترک برخورداری از مسئولیت اجتماعی در برخورد با کودکان کار دست نیابیم، حل مشکلات مربوط به این گروه از جامعه به این سادگیها میسر نخواهد شد.
مسئولیت اجتماعی در برخورد با کودکان کار
مسئول مرکز حمایت از کودکان و خانواده اردبیل در این خصوص میگوید: در ابتدای کار که به موضوع حمایت از کودکان کار وارد شدیم، فکر میکردیم که با موضوع بسیار ساده و نه چندان پیچیدهای همراه خواهیم شد اما به هر اندازه که نیتها به سمت و سوی حمایت واقعی از این گروه از جامعه تغییر داده میشود بیش از پیش متوجه عمق فاجعه و ضرورت تخصصی شدن پشتیبانیها میشویم.
رحیمی که در اولین سمینار تخصصی کودکان کار استان اردبیل صحبت می کرد، ادامه داد: تصویری که در برخورد اول با کودکان کار مشخص میشود، لبخندهای معصومانه و کودکانهای است که با درون آشوبشان و شخصیت حقیقی آنان متفاوت است.
وی اضافه کرد: عدم توجه به نیازمندی کودکان کار و خانواده آنان بحرانهای بزرگ اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی را در پی داشته و عواقب آن تا دوران بزرگسالی نیز ادامهدار خواهد بود.
مسئول مرکز حمایت از کودکان کار و خانواده اردبیل یادآور شد: تمامی کودکان از حق برخورداری از شرایط مساوی و عادلانه برای رشد ذهنی، روانی و فکری برخوردار هستند و فراهم آوردن چنین زیرساختهایی علاوه بر وظیفه دولتها یک مسئولیت اجتماعی است.
رحیمی افزود: در مرکز حمایت از کودکان کار و خانواده اردبیل با پذیرش ۸۰ کودک خیابانی توانمندسازی خانوادههای آنان و توجه به ارائه خدمات مددکاری و روانشناسی مدنظر قرار گرفته و ارتقای سطح فرهنگی و غنیسازی اوقات فراغت جامعه هدف نیز پیشبینی شده است.
به گفته وی توجه به روحیه نشاط و امید به زندگی در بین خانواده نیازمندان و کودکان کار نباید به حلقه مفقوده اقدامات حمایتی تبدیل شود و به هر اندازه در نشاط افزایی این گروه به شکل مورد انتظاری عمل شود، ارتقای شاخصهای فرهنگی و تربیتی نیز با موفقیت همراه خواهد شد.
مسئول مرکز حمایت از کودکان کار و خانواده اردبیل ادامه داد: با راهاندازی طرح درخت آرزوها، بیش از ۷۰ درصد آرزوهای دست یافتنی کودکان کار اردبیلی توسط خیران برآورده شده و امیدواریم عموم مردم با حضور در مراکز حمایتی در پشتیبانی مادی و معنوی این کودکان دست به کار شوند.
رحیمی بخشی از آسیبهای وارده بر کودکان کار را جبرانناپذیر دانست و یادآور شد: روانشناسان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که آسیبپذیرترین کودکان کسانی هستند که سرپرست آنان علاوه بر قرارگیری در شرایط فقر مادی و فرهنگی، به مصرف مواد مخدر نیز گرایش دارند تا خود بهترین مشوق برای کار کردن کودکانشان شوند.
به گفته وی تا زمانی که کمکهای سازمانهایی نظیر بهزیستی، کمیته امداد و دیگر مراکز مجاز به اندازه کمکهای مردمی نباشد، نمیتوان از انتظار حذف کار در بین کودکان نیازمند برخوردار شد.
این فعال اجتماعی بر ضرورت تغییر یافتن کمکهای مردمی تاکید کرد و افزود: وقتی که کمکهای بیحد و اندازه مادی مردم با دیدن کودکان کار برقرار باشد، صرف نظر کردن از چنین درآمد ایدهالی برای خانواده کودکان سخت بوده و نیازمند تغییر رویکرد مردم در نحوه حمایتها هستیم.
یکی از مهمترین اقداماتی که در این خصوص میتوان پایهریزی کرد ساختن دنیای بینظیر برای کودکان با برخورداری از دلی خالصانه و پاک بوده و تحقق آن نیازمند فراهم کردن زیرساختهای مورد نظر و دستیابی به آماری جامع از تعداد و مشخصات کودکان کار است.
آمار کودکان کار در کشور مشخص نیست
متخصص طب کار و بیماریهای شغلی در اردبیل نیز در این زمینه تصریح کرد: فقر، بیکاری، رکود اقتصادی، ورشکستگی کارخانجات، اعتیاد، طلاق، بیسرپرستی و بدسرپرستی از جمله دلایل اصلی افزایش کودکان کار در کشور محسوب میشود.
پورزارع ادامه داد: تاکنون هیچگونه آمار رسمی در خصوص تعداد کودکان کار در کشور به دست نیامده است، چرا که بسیاری از کارفرمایان به صورت ثبت نشده و غیرمجاز اقدام به بکارگیری کودکان در فعالیتهای مختلف شغلی مینمایند.
وی افزود: خوشبختانه هیچگونه خلا قانونی در خصوص حمایت از کودکان کار در کشور وجود ندارد و ماده ۷۹ تا ۸۵ قانون اساسی موارد صریحی را با محوریت منع بکارگیری کودکان در مشاغل مختلف و مجازات عدم پایبندی به آن بیان کرده است.
این متخصص و کارشناس اجتماعی با اشاره به اینکه اینکه کودکان کار بیشتر شامل افراد بیسرپرست یا بدون پدر و مادر هستند، تصوری اشتباه است؛ افزود: والدینی که در فقر فرهنگی یا مادی به سر میبرند مهمترین مشوق کودکان خود برای حضور در مشاغل مختلف هستند.
حمایتهای بیپایه و اساس از کودکان کار
یکی از فعالان اجتماعی اردبیل نیز تصریح کرد: اجرای طرحهایی همچون درخت آروزها، صندوق کار، برگزاری جشنواره و سمینارهای مختلف راه درمان و برخورد با این معضل اجتماعی نبوده و باید عوامل محرک پیدایش کودکان کار شناسایی و حذف شوند.
محمدی اضافه کرد: نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی باید پاسخگوی این موضوع باشند که چه رویکرد و لوایحی برای حمایت قاطعانه از کودکان خیابانی انجام داده و برای مقابله با این معضل که روز به روز در حال افزایش است چه گامهای عملی برداشتند.
وی یادآور شد: بنبست رسیدن صنایع تبدیلی و تولیدی در استانهای محروم کشور باید به صورت ریشهای حل شود تا به صورت وسیع کارآفرینی ایجاد شده و توانمندسازی خانوادهها را شاهد شویم.
این فعال اجتماعی ادامه داد: تا زمانی که در سمینارهای علمی به دنبال ارائه راهحل نباشیم آنگونه که باید و شاید در عمل به رسالت اصلی خود و حمایت از کودکان کار موثر واقع نخواهیم شد و هیچ یک از دردهای بیشمار موجود در این بخش درمان نخواهد شد.
آرزوی شیرینی به نام حذف کار برای کودکان
مدیر موسسه خیریه ۱۴ معصوم (ع) اردبیل نیز که بخشی از فعالیتهای مهم خود را در حمایت از کودکان کار در نظر گرفته است، تصریح کرد: نیازمند افزایش حساسیت اجتماعی جامعه در برخورد با معضلات مختلفی همچون کودکان کار و خیابانی هستیم تا راهحل مناسب و مشترکی در درمان آن ارائه شود.
نصراللهزاده احساس سهیم شدن در شادی کودکان را بسیار ارزشمند و خارج از توصیف دانست و افزود: تصور حمایت از کودکان خیابانی بدون مشارکت خیران و نیکوکاران سخت بوده و نمیتوان برنامههای حمایتی مورد نظر را پیاده کرد.
وی یادآور شد: ایجاد شخصیت اجتماعی در بین کودکان کار با برگزاری برنامههای متنوع همچون تولدهای دستهجمعی و توجه به ورزش و نشاط آنان باید مورد تاکید قرار گرفته و در مناسبتها و فعالیتهای مختلف به چنین نیازمندیهایی توجه شود.
بیگانه شدن کودک کار با جشن و شادی تکاندهنده است
نصراللهزاده عمق فاجعه عدم بهره مندی کودکان کار را با بیان این جمله تشریح کرد که برخی از کودکان کار با وجود قرارگیری در ۱۰ سالگی با واژههایی به نام تولد بیگانه بوده و تاکنون از لذت چنین جشنهایی بیبهره ماندهاند.
وی تاثیر منفی چنین آسیبهایی را در عدم تکمیل شخصیت اجتماعی کودکان یادآور شد و افزود: افزایش انگیزه، اعتماد به نفس، ایجاد شخصیت و روحیه مشارکت در کارهای اجتماعی از نیازهای اصلی کودکانی است که به دلیل بیمهری جامعه در شرایط نامناسبی قرار دارند.
به گزارش مهر کودکان کار که به عنوان قربانیان تنگناهای اقتصادی محسوب شده و با بیتوجهی به مسائل فرهنگی و اقتصادی روز به روز بر تعداد آنان افزوده میشود. در همین راستا نیازمند نگاه مثبت تمامی نهادهای اجرایی، سازمانهای مردم نهاد و آحاد جامعه هستیم تا در قبال این دغدغه مهم به تصمیمی واحد و قابل اتکا دست یافت.